پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ پیشگام تحول در علوم انسانی

به گزارش خبرنگار مهر، در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مباحث بنیادینی چون تشکیل دانشگاه اسلامی، تحول در حوزه‌های علمیه، اسلامی سازی علوم انسانی و همچنین وحدت و تعامل میان حوزه و دانشگاه همواره جزو دغدغه‌های دلسوزان، تصمیم گیران و تصمیم سازان نظام بوده است، کما این که برای حرکت پویا و رو به جلوی چنین نظام نوپایی که تجربه نوینی از حاکمیت اسلامی را به دنیا عرضه کرده، این مباحث جزو کلیدی‌ترین بایسته‌ها به شمار می‌رفته است.

در همین راستا از ابتدای شکل گیری نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و حتی پیش از آن در رژیم طاغوت، قدم‌های قابل توجهی برداشته شده که به طور مشهود می‌توان به تاسیس نهادهای علمی، آموزشی و پژوهشی اشاره کرد که در روند فعالیتی خود واجد صبغه‌های حوزوی و دانشگاهی بوده‌اند.

به مناسبت 27 آذر ماه، سالروز شهادت آیت‌الله دکتر مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه، نگاهی گذرا انداخته‌ایم به یکی از نهادهایی که در راستای پاسخگویی به نیازهای نظام اسلامی به ویژه در رابطه با علوم انسانی و اسلامی شکل گرفته و امروز منشأ خدمات و آثار فراوانی است.

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال 1361 با نام اوليه «دفتر همكاري حوزه و دانشگاه» و به منظور اجراي طرح مقدماتي «بازسازي علوم ‌انساني» در کشور کار خود را آغاز کرد.

در آن ایام، جامعه مدرسين حوزه علميه قم به عنوان یک نهاد با سابقه و در عین حال خوش سابقه انقلابی اين طرح را در پي درخواست ستاد انقلاب فرهنگي تهيه كرد و پس از تصويب ستاد، طرح به تأييد حضرت امام خميني(ره) رسيد.

8 سال بعد، یعنی در سال 1369 و در پي يك دوره فعاليت موفقيت‌آميز، «دفتر همكاري حوزه و دانشگاه» رسماً به عنوان يكي از نهادهاي همكار با «سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاه‌ها» (سمت) در آمد. 8 سال دیگر از آن تاریخ نیز گذشت تا این که در سال 1377 پس از  سال‌ها همكاري نزديك با سازمان سمت، به دليل توفيق قابل توجه در پژوهش و توليد كتاب‌ها و آثار علمي بايسته، با تصويب شوراي گسترش آموزش عالي با نام «پژوهشكده حوزه و دانشگاه» و به عنوان يكي از مراكز آموزش عالي پژوهشي كشور، به جمع مؤسسات زيرمجموعه وزارت علوم، تحقيقات و فناوري پيوست و بالاخره در سال 1382، «پژوهشكده» به «مؤسسه پژوهشي حوزه و دانشگاه» ارتقا يافت و تنها یک سال بعد تبدل به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه شد.

گسترش مطالعات اسلامي و بومي‌سازي علوم انساني

در حال حاضر این پژوهشگاه در راستاي گسترش مطالعات اسلامي و بازسازي و بومي سازي علوم انساني، با بهره گيري از دانش آموختگان حوزه و دانشگاه به توليد محتواي علمي براي جامعه دانشگاهي كشور مي‌پردازد و در این راستا توفیقات قابل توجهی نیز داشته است.

بر اساس چشم انداز بیست ساله و ماموریت های تعیین شده مقرر شده که پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال1404 در ميان كشور‌هاي اسلامي به قطب علمي در حوزه علوم انساني - اسلامي تبديل شود که این مساله حاکی از دورخیز مسئولان و استادان پژوهشگاه برای موفقیت های بیشتر و خدمت بهتر به نظام اسلامی خاصه در جاهایی است که نیاز و خلأ بیش از پیش احساس می‌شود.

از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مركزي است پژوهشي و سپس آموزشي؛ از این منظر طبیعی است که پژوهش محور اصلي تمام فعاليت‌هاي آن باشد و بقيه فعاليت ها در راستاي پژوهش ساماندهي و انجام پذیرد، کما این که براي اهداف پژوهشي آن به مواردی چون نظريه پردازي در حوزه مناسبات دين و علوم انساني، استخراج ديدگاه‌هاي اسلامي در موضوعات و مسائل علوم انساني، بومي سازي علوم انساني با توجه به فرهنگ ايراني و اسلامي، نظريه پردازي و توسعه مرزهاي علوم اسلامي با رويكرد نوين و نیز گره گشايي از مشكلات نظام با توجه به ديدگاه‌هاي اسلامي اشاره شده است.

پاسخگويي به نيازهاي نوين جامعه

به اعتقاد حجت‌الاسلام دکتر محمد باقر سعیدی روشن، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، این پژوهشگاه مجموعه‌اي متعلق به نظام مقدس جمهوري اسلامي و در راستاي اهداف شوراي عالی انقلاب فرهنگي کشور است که با حدود 50 عضو هيأت علمي و بيش از 70 نفر پژوهشگر و همچنین بهره گیری از روش‌ها و ابزارهاي نو در قلمرو پژوهش و فرآوري اطلاعات، می‌کوشد که به نیازهای نوین جامعه در عرصه‌های مختلف علوم انسانی پاسخ دهد.

پژوهشگاه در حال حاضر با سه پژوهشكده «علوم اجتماعي»، «علوم رفتاري» و «علوم اسلامي» در قالب 11 گروه پژوهشي به فعالیت مشغول است ، ضمن آن که هم اکنون فعال سازي 4 گروه پژوهشي و يك مركز مطالعات و همكاري حوزه و دانشگاه متشكل از 3 گروه پژوهشي را در دستور كار خود دارد.

این پژوهشگاه همچنین در راستای تحقق مطالبه امام و رهبری مبنی بر وحدت حوزه و دانشگاه، گام‌های خوبی برداشته و با برپایی همایش‌ها و نشست‌های متعدد در این راستا، تا حدودی زمینه و بستر تحقق این مهم را فراهم آورده است.

استادان و پژوهشگران آن نیز در عرصه نقادی اندیشه و تفکر غرب و هم در معرفی و آسیب شناسی تفکر اسلامی در ابعاد و چارچوب‌های متداول علوم انسانی، پیشگام بسیاری از تحولات فکری و پژوهشی بوده‌اند، هر چند که هنوز هم در بسیاری از عرصه‌ها، ضرورت تولید فکر و اندیشه و تقویت جنبش نرم افزاری از سوی پژوهشگران و فعالان و دست اندرکاران آن، کماکان احساس می‌شود.